พระคงลำพูน เมืองหริภุญไชย กรุเก่า

ที่มาของพระคงลำะพูนเมืองหริภุญไชย (ลำพูน) ในตำนานพงศาวดาร เมืองนี้ถูกสร้างขึ้นโดย "พระฤๅษี 4 องค์" แล้วเสร็จในราว ๆ ปี พ.ศ.1200 ซึ่งในขณะนั้นเมืองละโว้ หรือ ลพบุรี เป็นศูนย์กลางของแคว้น "ทวารวดี" ของชนเผ่ามอญ โดย "พระนางจามเทวี" ในปี พ.ศ.1205 ได้เสด็จมายังเมืองหริภุญชัย ทรงนำพระพุทธศาสนา พระสงฆ์ พระไตรปิฎก รวมทั้งศิลปะวิทยาการต่างๆ และผู้คนอีกจำนวนมากขึ้นมายังเมืองหริภุญไชย และถูกอัญเชิญเป็นกษัตริย์ตั้งแต่นั้นมา พระนางทรงสร้างวัด และถาวรวัตถุในศาสนสถานที่สำคัญที่สุด คือ "จตุรพุทธปราการ" โดยการสร้างวัดไว้ทั้ง 4 ทิศ ที่ชาวเมืองเรียกว่า "วัดสี่มุมเมือง" เพื่อเป็นการคุ้มครองเมืองทั้งสี่ทิศซึ่งมีปรากฎอยู่ ดังนี้ 1.วัดพระคงฤๅษี อยู่ด้านทิศเหนือ 2.วัดดอนแก้ว อยู่ด้านทิศตะวันออก 3.วัดมหาวัน อยู่ด้านทิศตะวันตก 4.วัดประตูลี้ อยู่ด้านทิศใต้ นอกจากนี้ที่พระเจดีย์ฤๅษี (วัดพระคงฤๅษี) ยังปรากฎรูปพระฤๅษีทั้งสี่องค์ ผู้ร่วมสร้างเมืองหริภุญไชยประทับยืนในซุ้มคูหาของพระเจดีย์ พร้อมทั้งมีคำจารึกไว้ที่ใต้ฐานว่า "สุเทวะฤๅษี" ผู้รักษาเมืองฝ่ายทิศเหนือ "สุกกทันตฤๅษี" ผู้รักษาเมืองฝ่ายทิศใต้ "สุพรหมฤๅษี" ผู้รักษาเมืองฝ่ายทิศตะวันออก "สุมมนารทะฤๅษี" ผู้รักษาเมืองฝ่ายทิศตะวันตก วัดทั้งสี่มุมเมืองนี้ "พระนางจามเทวี" ทรงสร้างขึ้นใน พ.ศ.1223 เป็นสถานที่สำคัญแหล่งกำเนิดกรุพระเครื่องอันมีชื่อที่สุดในลำพูน คือ พระรอด พระคง พระฤา พระบาง พระเปิม โดยองค์พระมีพุทธศิลปรูปแบบทวาราวดี และศิลปะศรีวิชัย ซึ่งเชื่อกันว่าพระกรุทั้งหลายเหล่านี้สร้างขึ้นโดยพระฤๅษี พร้อมกับการสร้างวัดในสมัย "พระนางจามเทวี" มีอายุการสร้างประมาณ 1300 ปี พระคงลำพูน กรุเก่า เนื้อดินสีเหลือง จ.ลำพูน