ขายราก ขายเกว้า (เขว้า) Adina cordifolia Hook.f. (Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale), ตองเหลือง (เชียงใหม่), เฝ้า (เพชรบูรณ์)

เกว้า (เขว้า)

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Adina cordifolia Hook.f. (Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale)
ชื่อวงศ์ : Rubiaceae
ชื่ออื่น : กว้าว, เขว้า, กระทุ่มแดง, ตุ้มก้านแดง, กาว (เลย), วาว (ใต้), ตุ้นกว้าว (เหนือ), ตองแดงเหลือง (ลำปาง), ล่องเลาะ (น่าน), ขว่าว,ขาว (อุบลฯ), ตองเหลือง (เชียงใหม่), เฝ้า (เพชรบูรณ์)

ลักษณะ
เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ผลัดใบ ต้นแก่เปลือกสีน้ำตาลแดง มีพูพอน
ใบเดี่ยวรูปไข่ปลายแหลมโคนใบเว้าลึก แผ่นใบด้านบนมีขนสากประปราย ด้านล่างมีขนสั้นนุ่ม หูใบร่วมรูปไข่ ปลายมนประกบติดกันเป็นคู่ที่ยอด ร่วงง่าย ทิ้งรอยชัดเจน มักมีตุ่มใบเป็นขน
ดอกแบบกระจุกแน่น ตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง เรียงเป็นรูปร่มช่อออกเดี่ยว ๆ มี 2-4 หรืออาจถึง 10 ช่อ ช่อดอกย่อยทรงกลม ดอกจำนวนมาก สีครีมอมเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เปลี่ยนเป็นสีส้ม
ผล ผลย่อยแบบผลแห้งแตก รูปรี ผิวแข็ง เมล็ดขนาดเล็ก จำนวนมาก มีปีกบาง 1 ปีก
ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าเสื่อมโทรม ตามท้องไร่ท้องนา จนถึงระดับความสูงประมาณ 800 เมตร

สรรพคุณ

ราก รสเมาเบื่อ แก้โรคผิวหนัง
ยอด รสเมาเบื่อ แก้ปวดศีรษะ
ใบสด รสเมาเบื่อ ตำคั้นเอาน้ำใส่แผล ฆ่าเชื้อโรค

อ้างอิง
วุฒิ วุฒิธรรมเวช. (2540). สารานุกรมสมุนไพร: น. 109, กรุงเทพฯ:โอเดียนสโตร์.
ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรม ,กองประกอบโรคศิลปะ,สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข
http://web3.dnp.go.th/botany/detail.aspx?wordsnamesci=Haldina0cordifolia0(Roxb.)0Ridsdale
ภาพจาก
http://www.floracafe.com/Search_PhotoDetails.aspx?Photo=All&Id=169
http://www.efloras.org/object_page.aspx?object_id=45434&flora_id=110
http://es.wikipedia.org/wiki/Haldina
http://www.forestrynepal.org/resources/trees/adina-cordifolia